Ekspozita e Parë e Artit

Në 18 Dhjetor 1994, tre kërkues shpellash po eksploronin një kanion në jugë të Francës, kur ndjenë një rrymë të ngrohtë ajri që vinte nga një pirg gurësh. Zhvendosja e tyre nxorri në dritë një shpellë gjigande që kishte qëndruar fshehur nga bota e jashtme për qindra shekuj. Brenda shpellës u gjetën mbi 200 piktura murale kafshësh që dikur vërtiteshin të lira në Francë dhe në gjithë Europën – rinocerontë, luanë, arinj dhe bizonë - portrete të mrekullueshme që edhe sot vazhdojnë të konsiderohen si pikturat më të vjetra në botë.

Zbulimi i asaj që do të njihej më vonë me emrin e njërit prej kërkuesve si Shpella Shovè shkaktoi një tërmet të vërtet në qarqet akademike, ndërkohë që pjesa tjetër e botës nuk pati shumë rast të njihej me të. Ngjarja u pasqyrua përciptazi në disa njoftime lajmesh dhe publikut të gjerë nuk i iu dha shumë rasti të njihej me pikturat sepse shpella u vulos menjëherë dhe në të lejohet hyrja vetëm për kërkime shkencore.

Sipas studimeve, vizatimet janë krijuar rreth 35,000 vjet më parë dhe kanë natyrë fetare. Shpella, që ndodhet në zonën Ardeche, në Francën Jugore, nuk duhet të ketë qënë ndonjëherë e banuar nga njerëzit. Ajo është në fakt një rrjet galerish të errëta nëntokësore, disa prej të cilat arrinin lartësinë 30 metra dhe gjatësinë 70 metra. Artistëve të Epokës së Gurit do t’iu jenë dashur me siguri pishtarë për të ndriçuar aty brenda.

Vizatimet flasin për një nivel aftësish artistike që i befasoi shkencëtarët. Ato janë vërtet kryevepra ku ndërthuren teknika të lëvizjeve me dritë-hijet dhe këndvështrimi perspektiv. Por shpella Shovè nuk është thjesht zbulimi më i madh artistic i dhjetëvjeçarit. Ajo mund të japë përgjigje edhe një prej mistereve më të mëdha të shkencës – evoluimit të mendjes krijuese të njeriut.

Mendohet që Homo sapiens u zhvilluan fillimisht përpara 150,000 vjetësh në Afrikë. 50,000 vjet më vonë ata filluan të shpërndahen nëpër botë. Megjithatë, nuk ka asnjë të dhënë që të tregojë që arti të ketë ekzistuar më herët se sa 40,000 e fundit. Pikërisht në këtë periudhë, dhe në 12,000 vitet në vazhdim në Australi, në Europë dhe në Afrikë duhet të ketë ndodhur një revolucion intelektual i pashpjegueshëm, gjatë të cilit filloi të prodhohej art. Shkencëtarët e kanë ende të pamundur ta shpjegojnë se si mund të jetë zhvilluar arti thuajse njëkohësisht në tre zona kaq të largëta nga njëra-tjetra. Ndoshta gjurmët e shpellës Shavej do të ndihmojnë që një ditë t’i jepet përgjigje pyetjes se si dhe pse pikërisht në atë periudhë njerëzimi u bë i aftë që të mendonte simbolikisht.  

Shënim: Kur hapa kompjuterin në mëngjes, pashë se Google sot përkujtonte 26 vjetorin e zbulimit të Grotte Chauvet, Shpellës Shovè. Kam parë një dokumentar dhe kam lexuar dy-tre artikuj në lidhje me këtë zbulim të mrekullueshëm. M’u kujtua edhe se ndërmjet teksteve të mësimdhënies kisha edhe një lexim jo të gjatë, të cilit për fat të keq nuk ia di autorin por që më ka lënë shumë mbresa. E përktheva për ta postuar këtu. Kush ka interes, do t’i rekomandoja të ndiqte lidhjen e mëposhtme për të mësuar më shumë rreth këtij zbulimi. Eshtë një bashkëpunim i Google me UNESCO-n.

https://artsandculture.google.com/project/chauvet-cave