Shënime nga Artan Gjyzel Hasani mbi librin “Hijet e Muzgut” të Arben Kallamatës
Banalizimi i Të Keqes, bërja qesharake e
saj është ndonjëherë një mjet më i dobishëm sesa studimet akademike në
përpjekjen për të çmitizuar Mitet e rremë. Këtë ka bërë edhe autori
Arben Kallamata në romanin e tij, një prozë satirike historike që
ngërthen një periudhë kohore nga Zanafilla, krijimin e dy njerëzve të
parë mbi Dhe, lindjen e fesë Monoteiste dhe deri në Rënien e Perandorisë
Romake.
Të gjitha këto të vendosura në një kontekst domosdoshmërisht Pellazg, miti mbi të cilin ngrihet Parëndësia jonë e Madhërishme.
Libri vjen në një epokë kur busulla
pellazge e shqiptarëve, nën efektin e sharlatanizmit dhe amatorizmit
bashkëkohor i “tregon” ata në qendër të botës dhe gjuhën e tyre e shpall
si gjuha e parë që u fol, madje dhe simbolika e shqiponjës me duar
shenjohet që nga Alaska deri në tributë e Afrikës.
Në thelb “Hijet e Muzgut” është një libër kundër mitizimit.
Arben Kallamata, mbartës i një kulture
të gjerë e të thellë, në këtë libër hap diafragmën e këndvështrimit të
tij duke i dhënë mundësi lexuesit, krejt pa sforcim, të shikojë botën
dhe veten nën perceptime origjinale dhe arsyetime të reja. Autori
provokon, shpik, sajon situata të cilat vënë në dyshim marrëdhëniet
reale të shqiptarëve me veten, me tjetrin e huaj, me historinë e tyre,
me veset dhe virtytet e tyre si komb.
“Hijet e Muzgut” është shkruar në një mënyrë tërheqëse.
400 faqet e librit janë fragmentuar në
“kapituj” të shkurtër e të zhdërvjelltë që lexohen me po atë kërshëri me
të cilën do të shihnim radiografinë pneumonike të gropës së gjoksit
tonë kombëtar, nëse kjo gjë do të kishte qenë teknikisht e mundur.
Humori fin, grotesku, situatat e
vazhdueshme komike dhe tragjike njëkohësisht, nxjerrin në pah
mentalitetin e çuditshëm pellazg të shekullit të 21 ndër bashkëkombasit
tanë që si kompensim të të qënurit krejt në hije të vlerave që ofron e
sotmja moderne perëndimore, e përfytyrojnë kombin tonë si qendër të
botës, gjuhëve dhe qytetërimeve.
Frazat jane ndërtuar në mënyrë të natyrshme dhe pa sforcime që synojnë artificialisht zbukurimin e tyre.
“Hijet e Muzgut” në mënyrë të guximshme
dëshmon një nivel sipëran të autoironisë në nivelin kombëtar duke
provokuar thellë ndjeshmërinë qesharake pellazge, herë artificiale, e më
shpesh absurde të shqiptarëve të sotëm.
Loja me emrat mitike të figurave
historike është një tjetër gjetje satirizuese në epokën e sotme ku
shpjegimi i origjinës së fjalëve të planetit vetëm nga gjuha shqipe
është bërë një zeje kolektive me përdorim gjithnjë e më të shpeshtë. Në
thelb Shqipëria e sotme është një vend etimologësh dhe historianësh, dy
sëmundje të natyrshme pellazgësh të ditëve tona, ngjitëse më shumë sesa
gripi.
Duket sikur libri vjen me vonesë në
letërsinë shqipe, por ndonjëherë për realitetet shqiptare vonesa është
në fakt koha e duhur. Ne shqiptarët jemi njerëz emotivë dhe përjetimet
tona në të mirë në të keqe janë të ekzagjeruara deri në kufijtë e
absurdit, shpesh edhe të budallallëkut. Kompleksi i inferioritetit të
vendit të vogël kurohet duke shpikur një komb të madh – pak a shumë
diçka e ngjashme me trininë folklorike të dhisë, bishtit përpjetë dhe
zgjebes.
Kompleksi i një kombi që në vazhdën e
historisë vetëm e kanë tkurrur, copëtuar e gjymtuar është te krijimi i
mitit të rremë të një populli trim e qëndrestar dhe, paskëtaj të ketë
legjitimitetin të mburret me sajesën e vet trimërore duke harruar se
mbijetesa nuk përbën kurrë një arsye për t’u mburrur, pasi në thelb nuk
është tjetër, por arma e vetme e të dobtëve dhe të pafuqishmëve.
Shqiptarët duhet të fillojnë të
riformatojnë raportet e tyre me historinë dhe vendin e tyre në histori,
raportet e tyre me madhështinë dhe thjeshtësinë, me fajin dhe fajtorët,
veten dhe tjetrin e huaj. Çdo çmitizim i Gënjeshtrës i shërben afrimit
me të Vërtetën dhe ky afrim i bën njerëzit dhe mentalitetin e tyre
Racional. Dhe pikërisht Racionaliteti është tipari që na mungon ne
shqiptarëve tradicionalisht. Leximi i këtij libri të Arben Kallamatës
mund të shërbejë si hap i parë në rrugëtimin tonë drejt hapjes së
mendjeve tona të mbyllura nga madhështitë tona të vockla.
Një sugjerim, ndoshta në një botim të
dytë titulli i librit mund të jetë ndryshe. “Hijet e Muzgut” është peshë
e lehtë për një libër kaq të rëndë në brendinë e tij, pasi nuk kemi të
bëjmë me një romancë apo narracion melodramatik me muzgje dashurish dhe
hije kujtimesh, por me një prozë historike satirike që ngërthen mijëra
vjet brenda vetes, Zotin si personazh dhe Zanafillën e jetës, Zullumet
Pellazge të vdekatarëve, Perandoritë dhe qytetërimet e famshme antike,
heronjtë e filozofët e tyre, krijimin e Fesë monoteiste, luftërat e
mëdha të epokave, e shumë më tepër.
Dhe së fundmi, edhe dy fjalë që marrin
shkas jo nga “Hijet e Muzgut”, por nga jehona e tij në media dhe ndër
lexues: Për librat e mirë duhet folur, por edhe duhet shkruar, në mënyrë
që në kaosin e sotëm të botimeve dhe në epokën e grafomanisë librat e
mirë të mos humbasin e të injorohen në harresë. Në Shqipëri mungon
Kritika letrare si institucion, mungojnë kritikët e mirëfilltë dhe ata
pak që janë shumë shpesh notojnë në ujërat e sigurta klienteliste të
qokave.
Kështu që “barra” e vënies në dukje të
vlerave fatkeqësisht na bie ne autorëve që duhet të tejkalojmë veten
dhe egot personale, njohjet e mosnjohjet, simpatitë dhe antipatitë
njerëzore, cmirat dhe zilitë e zakonshme mes artistëve dhe krijuesve,
dhe të kuptojmë që edhe vlerësimi realist i veprës së mirë të një autori
të ri, apo të panjohur për ne në thelb bën pjesë në krijimtarinë tonë
personale letrare dhe në kontributin që ne si autorë mëtojmë të japim në
Letrat shqipe. E kush më mirë se vetë shkrimtarët mund të shërbente për
lexuesit si guida orientuese drejt letërsisë së mirë?
Toronto, Janar 2020
No comments:
Post a Comment